Τίτλος: Θέατρο και Λογοτεχνία:
κείμενο και παράσταση
Τάξη: Α' Λυκείου
Δημιουργοί: Βενετία Αποστολίδου, Λίνα Κουντουρά, Κατερίνα Προκοπίου
Γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική λογοτεχνία
Συμβατότητα με το νέο ΠΣ: Προβλέπεται διδακτική ενότητα για το θέατροστην Α' Λυκείου
Είδος διδακτικής πρακτικής: project ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
Προτεινόμενη διάρκεια: 24 ώρες
Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή...
Σαίξπηρ
Εισαγωγικά
Βασικός σκοπός του προτεινόμενου σεναρίου είναι να προσεγγίσουν οι μαθητές το θεατρικό κείμενο ως ένα λογοτεχνικό κείμενο με τις ιδιαίτερες συμβάσεις τους είδους και να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση συνιστά μια
ορισμένη «ερμηνεία» του κειμένου. Αφετηρία μας αποτελούν οι παρακάτω παραδοχές:
Το θεατρικό κείμενο, ως σκηνή του κόσμου, εγγράφει όλες τις ανθρώπινες αναζητήσεις και όλες τις περιπέτειες του νου και των συναισθημάτων. Παρακολουθεί τόσο την αγωνιώδη αναζήτηση της ατομικής ταυτότητας, όσο και την αναζήτηση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του, μέσα από ερωτήματα, διλήμματα και αντιφάσεις.
Το θεατρικό κείμενο είναι ένα λογοτεχνικό είδος και η σύγκριση του θεατρικού λόγου με τον αφηγηματικό αποτελεί κρίσιμο σημείο της λογοτεχνικής εκπαίδευσης.
Η θεατρική παράσταση μορφοποιεί σκηνικά τον κόσμο του θεατρικού κειμένου και ταυτόχρονα τον ερμηνεύει. Θεατρικό κείμενο και θεατρική παράσταση αναδημιουργούν στη σκηνή το πολιτισμικό σύστημα με το οποίο συνδέονται και
το οποίο τα περιβάλλει και το οποίο μπορεί να μην είναι κοινό (ειδικά όταν ανεβάζουμε έργα παλαιότερων εποχών ή ξένων πολιτισμών).
Η ανάγνωση ενός θεατρικού έργου και στη συνέχεια η παρακολούθηση της θεατρικής παράστασής του αποτελεί μια κορυφαία λογοτεχνική και πολιτισμική εμπειρία. Ο αναγνώστης, αφού εμβαθύνει στο έργο ως λογοτεχνικό κείμενο, γίνεται ένας υποψιασμένος θεατής ο οποίος (με την εμπειρία της παράστασης) μπορεί να αναθεωρήσει τις ερμηνείες του κειμένου αλλά και να κρίνει την παράσταση με γνώση κι ευαισθησία.
Για την ολοκλήρωση του σεναρίου απαιτείται η παρακολούθηση θεατρικής παράστασης έργου που μπορεί να αναγνωσθεί. Επειδή κάτι τέτοιο είναι αδύνατον πρακτικά για πολλά σχολεία εκτός των μεγάλων πόλεων, δίνονται παρακάτω πολλές εναλλακτικές ιδέες για παρακολούθηση ραδιοφωνικής παράστασης, για ανασύσταση μιας παράστασης μέσω των τεκμηρίων της: θεατρικά προγράμματα, φωτογραφίες, βίντεο, κριτικές γι’ αυτήν).
Στοχοθεσία
- Η γνωριμία με το λογοτεχνικό είδος του θεατρικού κειμένου και τις συμβάσεις του.
- Η κατανόηση της δομής του θεατρικού έργου.
- Η σύνδεση του θεατρικού κειμένου με το ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται.
- Η κατανόηση των ομοιοτήτων και των διαφορών αφηγηματικού και θεατρικού λόγου.
- Η παρακολούθηση των ανθρώπινων χαρακτήρων και των σχέσεων μέσα στον ασφαλή και συμβολικό χώρο της θεατρικής γραφής.
- Η κατανόηση της ερμηνευτικής σχέσης κειμένου-παράστασης και η γνωριμία με
- τις συμβάσεις της θεατρικής πράξης.
- Η γνωριμία με το είδος της θεατρικής κριτικής.
-
Δεξιότητες
- Να επισημαίνουν στο θεατρικό κείμενο τις συμβάσεις της θεατρικής γραφής
- (σκηνικές οδηγίες, κ.λπ.) και να αξιολογούν τη σημασία τους.
- Να διασκευάζουν ένα αφηγηματικό σε θεατρικό κείμενο και το αντίθετο.
- Να αναγνωρίζουν το στοιχείο της σύγκρουσης
- Να σχολιάζουν το χαρακτήρα, τη στάση, τη συμπεριφορά των θεατρικών ηρώων καθώς και τις συγκρούσεις και τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν. Να μετατρέπουν το θεατρικό κείμενο σε θεατρική πράξη, αξιοποιώντας τις σκηνικές οδηγίες, αλλά και τη γενικότερη εικόνα που αποκτούν από το κείμενο. Να προτείνουν διαφορετικές σκηνοθετικές εκδοχές για μία θεατρική πράξη και να αιτιολογούν τις επιλογές τους.
- Να διατυπώνουν προσωπική άποψη για το έργο, την παράσταση και νατοποθετούνται απέναντι σε μια θεατρική κριτική.
Περιεχόμενο
Ζητούμενο του παρόντος σεναρίου είναι να διαβάσουν οι μαθητές ολόκληρα θεατρικά κείμενα, γιατί μόνο μέσα από αυτά μπορούν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη ενός χαρακτήρα, την παρουσίαση του θέματος, των προβληματισμών και των διλημμάτων των ηρώων σε όλη την διαδρομή της θεατρικής πράξης αλλά και
να κατανοήσουν τη δομή του θεατρικού κειμένου. Ο κατάλογος των προτεινόμενων έργων μπορεί να είναι πολύ μεγάλος. Σημασία έχει να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με μια ποικιλία θεατρικών έργων ως προς τα είδη, τις εποχές, κλασσικά, σύγχρονα, ελληνικά, ξένα. Η θεματολογία των έργων δεν είναι εδώ το κυρίαρχο στοιχείο, εξάλλου τα θέματα των θεατρικών έργων είναι τα ίδια με της εν γένει λογοτεχνίας.
Κριτήρια για την επιλογή των έργων είναι η δυνατότητα να τα βρούμε στις δημοτικές, σχολικές, ηλεκτρονικές και προσωπικές μας βιβλιοθήκες, η δυνατότητα να δούμε την αντίστοιχη παράσταση ή να βρούμε οπτικό υλικό για παραστάσεις ενός έργου. Στην περίπτωση που δεν μπορούμε να διαβάσουμε ολόκληρα βιβλία, περιοριζόμαστε στα αποσπάσματα των σχολικών εγχειριδίων ή σε μονόπρακτα έργα που μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο.
Στο τέλος του σεναρίου, κάτω από τον υπότιτλο «Άλλες εκδοχές» παραθέτουμε προτάσεις διδασκαλίας χωρίς ολόκληρα έργα.
Παρακάτω δίνονται ενδεικτικοί τίτλοι θεατρικών έργων. Στο παράρτημα δίνονται οι ιστοσελίδες με το οπτικό-ακουστικό υλικό των παραστάσεων για τα προτεινόμενα έργα.
Από τα ΚΝΛ Α' Λυκείου
Γεώργιος Χορτάτσης, Κατζούρμπος, σελ.90 Βιτσέντζος Κορνάρος, Η Θυσία του Αβραάμ, σελ.97 Μολιέρος, Ο αρχοντοχωριάτης, σελ.386 Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Βασιλιάς Ληρ, σελ. 390
Β'Λυκείου
Γρηγόριος Ξενόπουλος, Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας, σελ.107
Γιώργος Θεοτοκάς, Το τίμημα της λευτεριάς, σελ. 362
Γκαίτε, Φάουστ, σελ. 523
Γ' Λυκείου
Ιάκωβος Καμπανέλης, Το παραμύθι χωρίς όνομα, σελ. 217 Τ.Σ.Έλιοτ, Φονικό στην εκκλησιά, σελ. 401
Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ο σπιούνος, σελ. 416, σελ. 417
Ολόκληρα θεατρικά έργα
Αρχαίο ελληνικό θέατρο
Αισχύλος (1992). Ορέστεια, μτφρ. Τάσος Ρούσος. Αθήνα: Κάκτος. Αισχύλος (1991). Πέρσαι, μτφρ. Κώστας Τοπούζης. Αθήνα: Επικαιρότητα Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, μτφρ. Κ. Χ. Μύρης. Αθήνα: Καρδαμίτσα. Σοφοκλής (2009) Αντιγόνη, μτφρ. Σοφία Νικολαΐδου. Αθήνα: Κέδρος
Σοφοκλής, Ηλέκτρα, μτρφ. Γιώργος Χειμωνάς. Αθήνα: Κέδρος. Ευριπίδης (2009). Ηλέκτρα, μτφρ. Νίκος Χουρμουζιάδης. Αθήνα: Στιγμή. Ευριπίδης (2009). Ορέστης, μτφρ. Νίκος Χουρμουζιάδης. Αθήνα: Στιγμή.
Ευρωπαϊκές παραλλαγές των αρχαίων μύθων
Ο' Νηλ, Ευγένιος (1986[1931]). Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα, μτφρ. Δέσπω
Διαμαντίδου. Αθήνα: Δωδώνη. Ανούιγ, Ζαν (1944). Αντιγόνη, μτφρ. Φώτης Κονδύλης. Αθήνα: Δωδώνη
Ευρωπαϊκό κλασσικό θέατρο
Σαίξπηρ Ουίλιαμ (1998). Άμλετ, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς. Αθήνα: Κέδρος.
Σαίξπηρ Ουίλιαμ (1989 [1599]). Ιούλιος Καίσαρας, μτφρ. Βασίλης Ρώτας και Βούλα Δαμιανάκου. Αθήνα: Επικαιρότητα
Σαίξπηρ, Ουίλλιαμ (2007). Ρωμαίος και Ιουλιέτα, μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα: κέδρος.
Σαίξπηρ, Ουίλλιαμ (2003). Αγάπης Αγώνας Άγονος, μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα: Κέδρος.
Μολιέρος (1996 [1974]) Ταρτούφος, μτφρ. Ανδρέας Στάικος. Αθήνα: Γαλλικό Ινστιτούτο
Μολιέρος, (1987 [1668]). Ο Φιλάργυρος, μτφρ. Κωνσταντίνος Οικονόμου. Αθήνα: Νέα Ελληνική βιβλιοθήκη
Μολιέρος, (1993 [1673]). Ο κατά φαντασίαν ασθενής, μτφρ. Δημ. Ν. Χαρτουλάρης. Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη
Ίψεν, Ερρίκος (1879). Νόρα ή το κουκλόσπιτο, μτφρ. Λέων Κουκούλας. Αθήνα: Γκοβότση.
Ίψεν, Ερρίκος (1993 [1884]). Η αγριόπαπια, μτφρ. Βάσω Δασκαλάκη. Αθήνα- Γιάννινα: Δωδώνη.
Τσέχωφ, Άντον (2009). Ο γλάρος, μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα: Ηριδανός. Τσέχωφ, Άντον (1986 [1901]). Οι τρεις αδελφές, μτφρ. Λυκούργος Καλλέργης. Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη.
Τσέχωφ, Αντον, «Η επέτειος», «Η αρκούδα», «Πρόταση γάμου». Διηγήματα και μονόπρακτα, μτφρ. Πατάκης 2004.
Στρίνμπεργκ, Αύγουστος (1888). Δεσποινίς Τζούλια. Η πιο δυνατή, μτφρ. Πέλος Κατσέλης. Αθήνα: Δωδώνη. Στρίνμπεργκ, Αύγουστος (1985 [1887]). Ο πατέρας, μτφρ. Ανδρέας Μαραγκός.
Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη.
Σύγχρονο ξένο θέατρο
Μπέκετ, Σάμουελ (1984 [1948]). Περιμένοντας τον Γκοντό. μτφρ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου. Αθήνα: Κρύσταλο.
Άλμπυ, Έντουαρντ (1982). Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γούλφ, μτφρ.Καίτη Κασσιμάτη-Μυριβήλη. Αθήνα: Δωδώνη
Μπρεχτ Μπέρτολτ (1995 [1928]). Η όπερα της πεντάρας, μτφρ. Σωτηρία Ματζίρη. Αθήνα-Γιάννινα
Κήτλη, Σαρλότ (1995). Μη σκοτώνεις τη μαμά, μτφρ. Έφη Σταμούλη, Θεατρικά Τετράδια 27.
Μίλλερ, Άρθουρ (2002). Ο θάνατος του εμποράκου, μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα: Πατάκης.
Όσμπορν, Τζων (1956). Οργισμένα Νιάτα, μτφρ. Δέσπω Διαμαντίδου. Αθήνα: Δωδώνη.
Γουίλλιαμς, Τενεσσί, Γυάλινος κόσμος
Λόρκα Φρεντερίκο (1989 [(1933]). Ματωμένος Γάμος, μτφρ. Γιώργος Σεβαστίκογλου, Αθήνα Δωδώνη
Παλαιότερα ελληνικά θεατρικά έργα
Χορτάτσης, Γεώργιος, Ερωφίλη (1595 α'εκδ.1676), επιμ. Στυλιανός Αλεξίου και Μάρθα Αποσκίτη. Αθήνα: Στιγμή 1996.
Μάτεσης, Αντώνιος (1991 [1829]). Ο βασιλικός. Αθήνα: Ερμής
Ξενόπουλος, Γρηγόριος (1984[1909]). Στέλλα Βιολάντη. Αθήνα,Ερμής
Ξενόπουλος, Γρηγόριος (1991). Πεπρωμένα. Οι φοιτηταί. Δεν είμαι εγώ ή η λογική.
Αθήνα: Αδελφοί Βλάσση.
Χορν Παντελής (1992 [1921]). Το φιντανάκι. Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη
Σύγχρονο ελληνικό θέατρο Αναγνωστάκη, Λούλα, Η παρέλαση
Ζιώγας, Βασίλης, (1980 [1958]). Το προξενιό της Αντιγόνης. Αθήνα: Ερμής. Κεχαϊδης, Δημήτρης & Ελένη Χαβιαρά (1979). Δάφνες και πικροδάφνες. Αθήνα: Κέδρος
Κεχαϊδης, Δημήτρης (1964). Το πανηγύρι. Αθήνα: Κέδρος.
Κεχαϊδης, Δημήτρης (1972). Η βέρα. Το τάβλι. Αθήνα: Κέδρος.
Κεχαϊδης, Δημήτρης & Ελένη Χαβιαρά (1996). Με δύναμη από την Κηφισιά. Αθήνα: Κέδρος
Μουρσελάς Κώστας (1981). Ενυδρείο. Αθήνα: Κέρδος Μουρσελάς, Κώστας (1999) Ω, τι κόσμος μπαμπά!. Αθήνα: Κέδρος
Ποντίκας Μάριος (1974). Το τρομπόνι. Αθήνα: Κάλβος
Καμπανέλλης, Ιάκωβος (19786 [1957]). Η αυλή των θαυμάτων. Θέατρο, τομ. Α' Αθήνα: Κέδρος.
Μανιώτης, Γιώργος (1992). Καθιστική Ζωή. Αθήνα: Έκτυπο.
Μανιώτης, Γιώργος, (1988) Το ματς. Αθήνα: Κέδρος.
Εκπαιδευτικό υλικό
Πολυμεσικό εκπαιδευτικό υλικό μπορεί να αντληθεί από τις παρακάτω ιστοσελίδες:
Μεθόδευση
Α' φάση: Πριν από την κυρίως ανάγνωση (4-5 ώρες)
Οι μαθητές καλούνται να διηγηθούν τις θεατρικές εμπειρίες τους. Ο καθένας καλείται να επιλέξει μια παράσταση που έχει δει και να μιλήσει γι' αυτήν συνδυάζοντας τις αναμνήσεις του, τα ενθύμια που έχει από αυτήν (π.χ. πρόγραμμα) και τα αποτελέσματα μια μικρής έρευνας που μπορεί να κάνει σχετικά με τον συγγραφέα, το έργο, την παράσταση. Αν κάποιος μαθητής δεν έχει δει ποτέ θεατρική παράσταση, μπορεί να διαλέξει μία από τις παραστάσεις που παίζονται τώρα στο Εθνικό ή Κρατικό Θέατρο και να την παρουσιάσει με τη βοήθεια του υλικού των ιστοσελίδων τους. Ο εκπαιδευτικός φέρνει επίσης υλικό από παραστάσεις που
έχει δει ο ίδιος και μιλά γι' αυτές. Ο σκοπός αυτής της δραστηριότητας είναι να αναδειχθούν κάποιες βασικές αρχές της προσέγγισής μας σε όλη τη διάρκεια της ενότητας.
Συγκεκριμένα μας ενδιαφέρουν:
Ιστορικότητα του συγγραφέα και του έργου (εποχή, κοινωνία, πολιτισμός) τα πρόσωπα-ρόλοι του έργου (τα περιγράφουμε σε αδρές γραμμές) βασικά θέματα-συγκρούσεις του έργου
οι συντελεστές της παράστασης (σκηνοθέτης, ηθοποιοί, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, φωτιστής, κ.λπ.)
οι βασικές κατευθύνσεις της σκηνοθεσίας όσο μπορούμε να τις διακρίνουμε από τα τεκμήρια και τα κείμενα στο πρόγραμμα
η αντιμετώπιση της σκηνοθεσίας ως ερμηνείας του θεατρικού έργου και η τοποθέτησή μας απέναντι σε αυτήν
διάκριση ανάμεσα στην άποψή μας για το έργο (μας άρεσε ή όχι, το θεωρούμε σημαντικό ή όχι) και στην άποψή μας για την παράσταση. Στη συνέχεια όλη η τάξη μαζί διαβάζει ένα ή περισσότερα αποσπάσματα θεατρικών έργων που υπάρχουν στα ΚΝΛ.
Εργασία σε ζευγάρια: πληροφορίες για τον συγγραφέα και το έργο, δραματοποιημένη ανάγνωση του αποσπάσματος, ένταξη του αποσπάσματος στη ροή του έργου, σκηνοθετικές προτάσεις για πιθανή παράστασή του.
Β' φάση: Η προσεκτική ανάγνωση του/των θεατρικών έργων (15 ώρες περίπου)
Δημιουργούνται ομάδες μαθητών και κάθε ομάδα επιλέγει ένα ολόκληρο θεατρικό έργο. Κάθε ομάδα θα κάνει πάνω στο έργο της κάποιες από τις εξής δραστηριότητες:
Γενική εισαγωγή στο έργο: Συγγραφέας, θέμα του έργου, χαρακτήρες, ιστορικό των παραστάσεων στην Ελλάδα. (πολλές ή λίγες; Από πότε έχει να παιχτεί το έργο;
Μήπως παίχτηκε πρόσφατα μετά από πολύ καιρό και γιατί;)
Εμβάθυνση στους θεατρικούς χαρακτήρες: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; (ενέργειες, σκέψεις, λόγος); Η εμφάνισή τους, οι κινήσεις τους; Πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις ανάμεσά τους; Εξελίσσονται ή μένουν στάσιμοι έως το τέλος του έργου;
Εμβάθυνση στο βασικό θέμα του έργου: Ποιες κοινωνικές καταστάσεις θίγονται; Ποιες απόψεις διατυπώνονται από τα πρόσωπα του έργου για το θέμα αυτό; Ποιες είναι οι βασικές συγκρούσεις του έργου; Οι αντίθετες απόψεις που παρουσιάζονται, εξαρτώνται από την ηλικία; το φύλο; το ρόλο; τη σχέση των ηρώων; Υπάρχουν άλλοι λόγοι; Πώς αντιμετωπίζεται το θέμα-πρόβλημα στην αρχή του έργου; Πώς στη συνέχεια; Στο τέλος; Η κατάληξη δικαιώνει, επηρεάζει,
αλλάζει, βελτιώνει τους ήρωες; κ.λπ.
Διασκευή του θεατρικού έργου (ή τμήματός του) σε αφηγηματικό.
Ετοιμασία και παρουσίαση μιας «θεατρικής ανάγνωσης» μιας πράξης ή σκηνών του έργου διανέμοντας του ρόλους στα μέλη της ομάδας. Αν οι ρόλοι είναι λιγότεροι, μπορεί να δοθεί ο ίδιος ρόλος σε περισσότερους μαθητές.
Επιλογή μίας ή περισσοτέρων παραστάσεων του έργου και παρουσίαση των συντελεστών, των βασικών σκηνοθετικών επιλογών καθώς και κριτικών που γράφτηκαν γι' αυτές.
Όλα αυτά γίνονται με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών
αρχείων του Εθνικού και του Κρατικού Θεάτρου ή των ιστοσελίδων που αναφέρονται παραπάνω. Παρουσιάζονται φωτογραφίες, βίντεο, ηχογραφημένα αποσπάσματα. Εναλλακτικά μπορεί να παρουσιαστεί η αντίστοιχη ραδιοφωνική παράσταση από το αρχείο της ΕΡΤ. Εννοείται ότι αν έχουμε διαλέξει ένα έργο που παίζεται στην πόλη μας, βλέπουμε τη σχετική παράσταση την οποία και παρουσιάζουμε, σχολιάζουμε και κρίνουμε.
Σκηνοθετούν τμήματα του έργου βασισμένοι στις έμμεσες σκηνικές οδηγίες και τη γενική εικόνα που εισέπραξαν από το έργο. Οι ομάδες παρουσιάζουν τα θεατρικά τους έργα.
Γ' φάση: Μετά την ανάγνωση (4-5 ώρες)
Κατά τη φάση αυτή μπορούν να γίνουν τα εξής:
Η τάξη να παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση. Σ' αυτή την περίπτωση, θα γίνει η σχετική προετοιμασία (ομάδες μαθητών θα φέρουν πληροφορίες για
το έργο, την εποχή, το θέμα, το θίασο κ.λπ.) και μετά την παράσταση οι μαθητές
θα κληθούν να γράψουν ατομικές εργασίες όπως: πορτρέτα των χαρακτήρων, ανάλυση της κεντρικής σύγκρουσης ή του θέματος του έργου, θεατρική κριτική, προτάσεις για μια διαφορετική σκηνοθεσία.
Εάν δεν είναι εύκολο να παρακολουθήσουν μια θεατρική παράσταση μπορούν να ακούσουν θεατρική ραδιοφωνική παράσταση και να κάνουν ανάλογες εργασίες. Να επιλέξουν ένα από τα έργα που παρουσιάστηκαν στη δεύτερη φάση και να ετοιμάσουν την παράστασή του, κάνοντας όλη τη σχετική προετοιμασία (διανομή ρόλων, βασικές σκηνοθετικές κατευθύνσεις, σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί
κ.λπ.) ασχέτως εάν η παράσταση θα ανεβεί τελικά. Εννοείται πως αν ανεβεί, θα χρειαστεί πολύ περισσότερο χρόνο προετοιμασίας.
Να γίνουν συνθετικές εργασίες σχετικές με την ιστορία του θεάτρου σε διάφορες εποχές και να παρουσιαστούν με λογισμικό παρουσίασης.
Να γίνουν εργασίες για συγκεκριμένους θεατρικούς συγγραφείς και το έργο τους ή σημαντικούς ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου (με τη βοήθεια συνεντεύξεων, κριτικών που γράφτηκαν γι' αυτούς κ.λπ.)
Να διασκευάσουν ένα διήγημα ή νουβέλα σε θεατρικό έργο, κάτι που συνηθίζεται πολύ τελευταία.
Να διαβάσουν κάποιοι μαθητές και να παρουσιάσουν μυθιστορήματα με θέμα το θέατρο όπως:
Μπάρυ Ανσγουωρθ, Θρησκευτικό δράμα, μετφ. Μαρία Τσάτσου, Νεφέλη 1997 (ιστορικό μυθιστόρημα, εκτυλίσσεται στην Αγγλία το 14ο αιώνα, μα αστυνομική πλοκή, αποτυπώνει τη μετάβαση του θεάτρου από το θρησκευτικό δράμα στις σύγχρονες μορφές)
Μάνος Ελευθερίου, Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο 2005 (ο θίασος της Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου στη Σύρο)
Μάνος Ελευθερίου, Πριν από το ηλιοβασίλεμα, Μεταίχμιο 2011 (θεατρική ζωή στη Σύρο).
Αξιολόγηση των μαθητών
Με βάση τις ατομικές εργασίες, τη συμμετοχή στην εργασία της ομάδας και τη γενική συμμετοχή στο μάθημα αξιολογούμε την ικανότητά τους:
να διακρίνουν τα βασικά χαρακτηριστικά και τις συμβάσεις του θεατρικού κειμένου,να διακρίνουν το θέμα, τις συγκρούσεις, τη δομή του θεατρικού έργου, να αντιλαμβάνονται τις ερμηνευτικές και σκηνοθετικές επιλογές της παράστασης ενός γνωστού θεατρικού έργου, να εκφράζουν άποψη με επιχειρήματα για μια παράσταση και να τοποθετούνται απέναντι σε μια θεατρική κριτική.
Άλλες εκδοχές
Α) Αν ο εκπαιδευτικός το βρίσκει σκόπιμο ή αν ο χρόνος στο τέλος της σχολικής χρονιάς δεν επαρκεί (καθότι η ενότητα αυτή είναι η τελευταία της χρονιάς) μπορεί ολόκληρη η τάξη να ασχοληθεί με το ίδιο θεατρικό έργο, να μοιραστούν σε ομάδες οι διάφορες δραστηριότητες και να γίνει μια πιο ενδελεχής «θεατρική ανάγνωση» με ανάληψη ρόλων ή πιθανό ανέβασμα του έργου.
Β) Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα για ολόκληρο θεατρικό έργο, να μοιραστούν στις ομάδες ένα ή δύο αποσπάσματα από τα ΚΝΛ και οι ομάδες να κάνουν τις
δραστηριότητες της β' φάσης με τη βοήθεια έρευνας στο διαδίκτυο.
Βιβλιογραφία ενδεικτική
Κοττ, Γιαν (1970). Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας, μτφρ. Αλέξανδρος Κοτζιάς. Αθήνα: Ηριδανός
Παπανδρέου, Νικηφόρος, (1989). Περί θεάτρου. Θεσσαλονίκη:
Πλωρίτης, Μάριος (1996). «Ένας Υπηρέτης Αφέντης», στο Γκολντόνι, Κάρλο, Υπηρέτης δύο αφεντάδων, ελεύθερη απόδοση, Μάριος Πλωρίτης. Αθήνα: Καστανιώτης
Τσαρμποπούλου Αντιγόνη, (2002). Β' Λυκείου, «Θέατρο: Η τραγική σκηνή» (σ.301-315) και Α' Λυκείου, «Θέατρο: Η κωμική σκηνή» (σ. 185-200) στο Βενετία Αποστολίδου, Βικτωρία Καπλάνη & Ελένη Χοντολίδου, Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο... Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός (από την ενότητα αυτή, ο κατάλογος των θεατρικών κειμένων).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Από τα ΚΝΛ
Α' Λυκείου
Περιεχόμενα: διανομή υπόθεση του Κατσούρμπου
η καθημερινή ζωή στο Χάνδακα στα χρόνια του Χορτάτση. Μαρτυρίες ο Γεώργιος Χορτάτσης και η εποχή του χρονολόγηση, πηγές και τύχες του Κατσούρμπου
Βιτσέντζος Κορνάρος, Η Θυσία του Αβραάμ,σελ.97
2 Η θυσία του Αβραάμ-Να ζη το Μεσολόγγι (1933) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική ' Σκηνή | Ενιαία παράσταση
Μολιέρος, Ο αρχοντοχωριάτης, σελ.386
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Βασιλιάς Ληρ, σελ. 390
Βασιλιάς Ληρ σκηνοθεσία Στάθης Λιβαθινός Παλλάς 9 11 2010 (απόσπασμα από την
παράσταση)
3. Βασιλεύς Ληρ (1957) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή
Β'Λυκείου
Γρηγόριος Ξενόπουλος, Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας, σελ.107__________
(πρόγραμμα-δημοσιεύματα τύπου)
(πρόγραμμα-φωτογραφίες-δημοσιεύματα τύπου-ήχοι)
Γκαίτε, Φάουστ, σελ.523
4 Εθνικό θέατρο Φάουστ του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε Κτίριο Τσίλερ-Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» Ο Φάουστ, ο Μεφιστοφελής και η Μαργαρίτα 5 1969-1970 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Φάουστ-Γκαίτε Βόλφγκανγκ "Γιόχαν Σκηνοθεσία: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος (Προγράμματα, Αφίσες, Δημοσιεύματα Τύπου, Κοστούμια, Παρτιτούρες, Κείμενα, Φωτογραφίες, Ήχος)
6 Αρχείο της ΕΡΤ: αποσπάσματα από τη θεατρική παράσταση Φάουστ στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (Ηρώδειο) για την εκπομπή «Θεατρική Επισκόπηση»
Faust episode 2(ΒΒC radio dramatisation)
Faust episode 3(ΒΒC radio dramatization
Faust episode 4(ΒΒC radio dramatisation
8. Φάουστ του Γκουνό (Όπερα)
Γ'Λυκείου
2. 1978-1979 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος: Το παραμύθι χωρίς όνομα-Ιάκωβος Καμπανέλλης. Σκηνοθεσία: Μπάκας, Κώστας (Προγράμματα, Αφίσες, Δημοσιεύματα Τύπου, Κείμενα, Μακέτες, Φωτογραφίες, Ήχος)
3. Μικρό απόσπασμα από τη θεατρική παράσταση του έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη Παραμύθι χωρίς Όνομα, με μουσική Μάνου Χατζηδάκη που ανέβασε η θεατρική ομάδα «Κιβωτός Ονείρων» των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη στο θέατρο Μίκης Θεοδωράκης την Παρασκευή 6 Μαΐου 2011.
Τ.Σ. Έλιοτ, Φονικό στην εκκλησιά,σελ.401_
Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ο σπιούνος, σελ.416, σελ.417
Δίσκος: Μουσική πράξη στον Μπερτολτ Μπρεχτ (1978), Στίχοι: Μπρεχτ
Μουσική & ερμηνεία: Θάνος Μικρούτσικος
ΟΛΌΚΛΗΡΑ ΘΕΑΤΡΙΚΆ ΈΡΓΑ
Αρχαίο ελληνικό θέατρο
Αισχύλος, (1992). Ορέστεια/μτφρ. Τάσος Ρούσος. Αθήνα: Κάκτος.
2 Ορέστεια (1982) Θέατρο Τέχνης. Σκηνοθεσία: Κάρολος Κούν στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
Αισχύλος (1991). Πέρσαι, μτφρ. Κώστας Τοπούζης. Αθήνα: Επικαιρότητα
τη συνεργασία του Κάρολου Κουν με τον Γιάννη Χρήστου για τους Πέρσες του Αισχύλου- Απόσπασμα συνομιλίας με το Δημήτρη Μαρωνίτη.
Eschyle-Les Perses diffusée en 1961 en France
8 Δημήτρης Ροντήρης Αφιέρωμα Το επεισόδιο περιέχει σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό με τον ίδιο το σημαντικό σκηνοθέτη να διδάσκει και δοκιμάζει τη μέθοδό του στους Πέρσες του Αισχύλου.
Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, μτφρ. Κ. Χ. Μύρης. Αθήνα: Καρδαμίτσα.___________
Ζ Πλάνο από θεατρική παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στα 1973. Ο ηθοποιός
Μάνος Κατράκης υποδύεται τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο θεατρικό ανέβασμα του έργου του Σοφοκλή Οιδίπους Τύραννος. Παρακολουθούμε απόσπασμα από τον Πρόλογο του έργου με τον Οιδίποδα (Μάνο Κατράκη) να απευθύνεται στους βασανισμένους από το λοιμό που μαστίζει την πόλη της Θήβας.
4 Μια μεγάλη παράσταση του Εθνικού Θεάτρου που έκανε παγκόσμια περιοδεία
και είχε παντού αποθεωτική υποδοχή. Η μαγνητοσκόπησή της έγινε το 1974 στην Ιαπωνία.
Σοφοκλής (2009) Αντιγόνη /μτφρ. Σοφία Νικολαΐδου. Αθήνα: Κέδρος_
ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ, Μέρος:2 00:01:19:00 - 00:02:19:24: |Δ:00:01:00:24|
Δραματοποιημένη εικόνα. Πλάνο της Αντιγόνης (Γιώτα Φέστα). Η αφηγήτρια αναφέρεται στο μύθο στον οποίο βασίζεται η ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή και στις σχετικές αναφορές του 'Αγγελου Τερζάκη για την ηρωίδα και τον τρόπο που προχωρά στην εκπλήρωση του χρέους της.
12. Αντιγόνη (Ο ύμνος του έρωτα) Σοφοκλή, Αντιγόνη (Γ' στάσιμο)
Κινηματογραφική μεταφορά της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία
Γιώργου Τζαβέλλα (1961). Αντιγόνη: Ειρήνη Παππά Αίμων: Νίκος Καζής Απαγγελία: Θόδωρος Μορίδης
Σοφοκλής, Ηλέκτρα. Μτρφ. Γιώργος Χειμωνάς. Αθήνα: Κέδρος.
16 Φιλαρέτη Κομνηνού-Ηλέκτρα (Ηρώδειο 2004). Μονόλογος από την Ηλέκτρα του Σοφοκλή, που παρουσιάστηκε στις 4/10/2004 στο Ηρώδειο, στα πλαίσια της εκδήλωσης για την Ημέρα του Ηθοποιού, αφιερωμένης στα 50 χρόνια των Επιδαυρίων.
Ευριπίδης (2009). Ηλέκτρα/μτφρ. Νίκος Χουρμουζιάδης. Αθήνα: Στιγμή.___________
Χρήστος Σαμουηλίδης, Σκηνοθεσία: Κώστας Τσιάνος, Μουσική: Νίκος Ξυδάκης.
ευρωπαϊκές παραλλαγές των αρχαίων μύθων
Ο' Νηλ, Ευγένιος (1986[1931]). Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα. Μτφρ. Δέσπω
Διαμαντίδου. Αθήνα: Δωδώνη.
Ανούιγ, Ζαν (1944). Αντιγόνη, μτφρ. Φώτης Κονδύλης. Αθήνα: Δωδώνη___________
ευρωπαϊκό κλασσικό θέατρο
Σαίξπηρ Ουίλιαμ (1998). Άμλετ, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς. Αθήνα: Κέδρος.
Σαίξπηρ Ουίλιαμ (1989[1599]). Ιούλιος Καίσαρας, μτφρ. Βασίλης Ρώτας και Βούλα
Δαμιανάκου. Αθήνα: Επικαιρότητα
2 1977-1978 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Ιούλιος Καίσαρ-Σαίξπηρ Ουίλλιαμ ' Σκηνοθεσία: Ευαγγελάτος, Σπύρος Α. (πρόγραμμα-φωτογραφίες-κοστούμια- μακέτες -δημοσιεύματα τύπου)
Σαίξπηρ, Ουίλλιαμ (2007). Ρωμαίος και Ιουλιέτα/μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα:
Κέδρος.
Σαίξπηρ, Ουίλλιαμ (2003). Αγάπης Αγώνας Άγονος/μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα:
Κέδρος.
μακέτες-δημοσιεύματα τύπου)
Μολιέρος (1996 [1974]) Ταρτούφος, μτφρ. Ανδρέας Στάικος. Αθήνα: Γαλλικό
Ινστιτούτο___________________________________________________________
Μολιέρος, (1987 [1668]). Ο Φιλάργυρος, μτφρ. Κωνσταντίνος Οικονόμου. Αθήνα:
Νέα Ελληνική βιβλιοθήκη_______________________________________________
Ζαρμποζάνη και Βασίλη Αναστασιάδη
Μολιέρος, (1993 [1673]). Ο κατά φαντασίαν ασθενής/μτφρ. Δημ. Ν. Χαρτουλάρης.
Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη
Ίψεν, Ερρίκος (1879). Νόρα ή το κουκλόσπιτο, μτφρ.Λέων Κουκούλας. Αθήνα: Γκοβότση.
Ίψεν, Ερρίκος (1993[1884]). Η αγριόπαπια/ μτφρ. Βάσω Δασκαλάκη. Αθήνα- Γιάννινα: Δωδώνη
4 Στην εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ στο δεύτερο μέρος (29:01) παρουσιάζεται το θεατρικό έργο του Χένρικ Ίψεν Η αγριόπαπια. Περιλαμβάνεται συνέντευξη του σκηνοθέτη Τάσου Μπαντή που μιλά για το έργο, αναλύοντας το θέμα και τους χαρακτήρες του. Παρουσιάζονται συνεντεύξεις ηθοποιών που συμμετέχουν στην παράσταση, οι οποίοι μιλούν για τους ρόλους που ερμηνεύουν και τα μηνύματα του έργου, καθώς και χαρακτηριστικές σκηνές από την παράσταση.
5
Τσέχωφ, Άντον (1986[1901]). Οι τρεις αδελφές, μτφρ. Λυκούργος Καλλέργης.
Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη.
Τσέχωφ, Αντον, «Η επέτειος», «Η αρκούδα», «Πρόταση γάμου». Διηγήματα και
μονόπρακτα, μτφρ. Πατάκης 2004.
2 Η φοιτητική θεατρική ομάδα «Υποκριτές» του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου παρουσιάζει τρία θεατρικά μονόπρακτα του Άντων Τσέχωφ. Η Πρόταση Γάμου, Η Επέτειος, Η Αρκούδα.
Στρίνμπεργκ, Αύγουστος (1888). Δεσποινίς Τζούλια. Η πιο δυνατή. Μτφρ.Πέλος
Κατσέλης, Αθήνα: Δωδώνη.
παράσταση
3 Δεσποινίς Τζούλια του Α. Στρίντμπεργκ, μια παράσταση του Γιώργου Κιμούλη, 2011, θέατρο ΑΛΜΑ.
Στρίνμπεργκ, Αύγουστος (1985 [1887]). Ο πατέρας/μτφρ. Ανδρέας Μαραγκός.
Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη.
ΣΎΓΧΡΟΝΟ ΞΈΝΟ ΘΈΑΤΡΟ
Μπέκετ, Σάμουελ (1984 [1948]). Περιμένοντας τον Γκοντό. μτφρ.Αλεξάνδρα
Παπαθανασοπούλου. Αθήνα: Κρύσταλο._
Άλμπυ, Έντουαρντ (1982). Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γούλφ, μτφρ.Καίτη
Κασσιμάτη-Μυριβήλη
Μπρεχτ Μπέρτολτ (1995 [1928]). Η όπερα της πεντάρας. μτφρ. Σωτηρία Ματζίρη.
Αθήνα-Γιάννινα_
Μίμη Χρυσομάλη, Χρυσούλα Διαβάτη, Πέπη Οικονομοπούλου. Σκηνικά: Βασίλης Φωτόπουλος, Κοστούμια: Διονύσης Φωτόπουλος
1(0 Μπρεχτ-Χίτλερ/Γιώργος Ρεμούνδος (Σκηνοθεσία) ΚΘΒΕ 1982 - 1983
Μίλλερ, Άρθουρ (2002). Ο θάνατος του εμποράκου/μτφρ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα:
Πατάκης.____________________________________________________________
Όσμπορν, Τζων (1956). Οργισμένα Νιάτα/μτφρ. Δέσπω Διαμαντίδου. Αθήνα:
Δωδώνη
Γουίλλιαμς, Τενεσσί, Γυάλινος κόσμος
3. Το έργο (με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι) ανέβηκε για πρώτη φορά από το
4 Μουσική του Νίκου Κυπουργού από την παράσταση Ο Γυάλινος Κόσμος στο Θέατρο Εμπρός το 1997 /Θέατρο Δημήτρης Χορν-Γυάλινος Κόσμος Μετάφραση-Δραματουργική επεξεργασία-Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Λόρκα Φρεντερίκο (1989 [1933]). Ματωμένος Γάμος, μτφρ. Γιώργος
Σεβαστίκογλου. Αθήνα: Δωδώνη._________________________________________
5 Το θέατρο στο ραδιόφωνο Ματωμένος γάμος (1955) του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Πιάνο & Μουσική σύνθεση: Μάνος Χατζιδάκις, Μετάφραση: Νίκος Γκάτσος Ραδιοφωνική προσαρμογή: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Σκηνοθεσία: Κάρολος Κουν
ΠΑΛΑΙΌΤΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΆ ΘΕΑΤΡΙΚΆ ΈΡΓΑ
Χορτάτσης, Γεώργιος, Ερωφίλη (1595 α'εκδ.1676), επιμ. Στυλιανός Αλεξίου και
Μάρθα Αποσκίτη. Αθήνα: Στιγμή 1996[2]. 4 Ερωφίλη Αρχείο της ΕΡΤ: Παρουσίαση μέσα από την εκπομπή Η πορεία του ελληνικού θεάτρου...απο το Βυζάντιο ως τις μέρες μας... της πορείας του θεάτρου στην κρητη κατά την περίοδο της βενετοκρατιας
Ξενόπουλος, Γρηγόριος (1984[1909]). Στέλλα Βιολάντη. Αθήνα: Ερμής____________
Ηχογράφηση της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου το 1971. Ηχογραφημένη παράσταση με φωτογραφίες από την παράσταση Στέλλα Βιολάντη που ανέβηκε το 1948 από το Εθνικό θέατρο, με πρωταγωνίστρια τη Μαίρη Αρώνη. Ακούγονται οι ηθοποιοί: Άννα Δεβάρη, Μαρία Γιαννακοπούλου, Νίκος Τζόγιας, Ελένη Χατζηαργύρη, Βίκτωρ Παγουλάτος, Ρίτα Μουσούρη, Λυκούργος Καλλέργης
Ξενόπουλος, Γρηγόριος (1991). Πεπρωμένα. Οι φοιτηταί. Δεν είμαι εγώ ή η λογική.
Αθήνα: Αδελφοί Βλάσση
Χορν Παντελής (1992 [1921]). Το φιντανάκι. Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη_
Δήμου Μυτιλήνης, μέρος 2, 3, 4, 5, 6, 7 (1908-1987) και πέντε χρόνια πριν από το θάνατο του συνθέτη. Πρόκειται για την ηθογραφία Το Φιντανάκι του Παντελή Χορν (1881-1941), παράσταση που σκηνοθέτησε ο Μίμης Κουγιουμτζής με σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη και κοστούμια του Διονύση Φωτόπουλου. Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε ένα σύντομο έργο σε 4 μέρη για μικρή ορχήστρα εγχόρδων και κιθάρα, την οποία εκτελεί η Στέλλα Κυπραίου
ΣΎΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΘΈΑΤΡΟ
Αναγνωστάκη, Λούλα, Η παρέλαση
5 Θέατρο Τέχνης Η Παρέλαση Λούλα Αναγνωστάκη 2008-2009 από τον τουρκικό θίασο «δοπιανοΓ Κυπιραηνα»
Ζιώγας, Βασίλης, (1980 [1958]). Το προξενιό της Αντιγόνης. Αθήνα: Ερμής.
Κεχαΐδης, Δημήτρης- Ελένη Χαβιαρά (1979). Δάφνες και πικροδάφνες. Αθήνα:
Κέδρος_
Κεχαΐδης, Δημήτρης (1964). Το πανηγύρι. Αθήνα: Κέδρος____________________
Κεχαΐδης Δημήτρης (1972). Η βέρα. Το τάβλι. Αθήνα: Κέδρος.
Κεχαΐδης Σκηνοθεσία: Γιώργος Γκικαπέππας
Κεχαΐδης Δημήτρης και Ελένη Χαβιαρά (1996). Με δύναμη από την Κηφισιά.
Αθήνα: Κέδρος_ Θεατρική συντροφιά 2 Το Θέατρο Χαλκίδας παρουσίασε στο Κάστρο Κανήθου το έργο Με δύναμη από την Κηφισιά, Χαλκίδα 1/8/2011
4 Φωτογραφίες από την γενική πρόβα του έργου Με δύναμη από την Κηφισιά που παίζεται από το Θεατρικό Εργαστήρι Καλαμαριάς στο θέατρο Χιλής, Καλαμαριά
Μουρσελάς Κώστας (1981). Ενυδρείο. Αθήνα: Κέρδος
Ποντίκας Μάριος (1974). Το τρομπόνι. Αθήνα: Κάλβος_
3 ΚΘΒΕ 2011-2012 Κ.Θ.Β.Ε./ Κλιμάκιο Θράκης, Κ.Θ.Β.Ε.-Λαϊκή Σκηνή, Τρομπόνι-Μάριος Ποντίκας
Καμπανέλλης, Ιάκωβος (19786 [1957]). Η αυλή των θαυμάτων. Θέατρο, τομ. Α'
Αθήνα: Κέδρος._______________________________________________________
1 Το θέατρο στο ραδιόφωνο πρωτοπαρουσιάστηκε στις 18 Ιανουαρίου 1957 από τοΘέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία του ιδίου του συγγραφέα Καμπανέλλη που ανέβηκε στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου
Μανιώτης, Γιώργος, (1988) Το ματς. Αθήνα: Κέδρος.
[1] Ακολουθούνται δηλαδή οι οδηγίες παρουσίασης αφηγηματικού έργου που υπάρχουν στον Οδηγό του Εκπαιδευτικού για το νέο ΠΣ της Λογοτεχνίας του Γυμνασίου αλλά προστίθεται και μια παρουσίαση των παραστάσεων. 8 Μάτεσης, Αντώνιος (1991 [1829]). Ο βασιλικός. Αθήνα: Ερμής_